Waziri wa Nishati na Madini, Profesa Sospeter Muhongo
Suala la kuendelea na muundo wa sasa wa Shirika la Umeme Tanzania (Tanesco) au kulifumua na kuliunda upya, imekuwa hadithi ya muda mrefu ambayo imesikika kwenye jamii yetu kiasi cha kuonekana kuwachosha wengi. Hata Rais Jakaya Kikwete alipokuwa ziarani nchini Marekani hivi karibuni aliirudia hadithi hiyo kwamba Serikali ina mpango wa kulifumua shirika hilo ili liweze kufanya kazi zake kwa ufanisi.
Akizungumza jijini New York na ujumbe wa Shirika la Millenium Challenge (MCC), linalofadhili miradi mbalimbali hapa nchini, ikiwamo nishati, Rais Kikwete alisema marekebisho hayo, ambayo alisema yamepewa kipaumbele yanalenga kuisaidia Serikali kuharakisha jitihada zake za kusambaza umeme kwa watu wengi zaidi. Kama sote tujuavyo, Tanesco kwa muda wote wa maisha yake, ndilo limekuwa shirika pekee linalozalisha, kusambaza na kuuza nishati hiyo nchini.
Tunaikaribisha ahadi hiyo ya Rais Kikwete lakini kwa hadhari kubwa, kwani ni mwendelezo wa hadithi ambazo amekuwa akizitoa waziri wake wa Nishati na Madini, Profesa Sospeter Muhongo. Kwa mara ya mwisho waziri huyo aliliambia Bunge la Bajeti mjini Dodoma kwamba kutokana na utendaji mbovu na kushamiri kwa vitendo vya rushwa, Tanesco ingevunjwa na kuundwa kampuni mbili au tatu.
Ndiyo maana tunasema hadithi hizo ni za muda mrefu na zimewachosha wananchi wengi wanaohitaji nishati ya umeme ambao wameendelea kuteseka kwa sababu ya muundo mbovu wa shirika hilo na vitendo vya ufisadi.
Muundo huo kwa miongo mingi ndiyo umekuwa chanzo au sababu ya urasimu, umangimeza na hata wizi usio na kipimo ambao umelididimiza shirika hilo na kuwa tegemezi kwa Serikali. Tunafahamu kuwa, Tanesco ilianzishwa kisheria kwa majukumu ya msingi ya kufua, kusambaza na kuuza umeme kutokana na mahitaji yaliyokuwapo wakati ule. Hivi sasa mambo yamebadilika kutokana na mahitaji ya nishati hiyo kuongezeka maradufu. Hivyo, majukumu matatu ya msingi ya Tanesco hayana budi kutenganishwa.
Tunashauri sheria mpya itungwe, iruhusu ushindani kama ambavyo imefanyika kwenye sekta nyingine, ikiwamo ya mawasiliano. Tunadhani kwamba ushindani na mafanikio yanayopatikana kwenye kampuni za simu ukipelekwa Tanesco utasaidia kuwapa wananchi huduma nzuri na hatimaye kurejesha imani kwa shirika hilo.
Licha ya kushusha gharama, ushindani pia utaongeza idadi ya wateja kutoka idadi ya sasa ambayo tunaambiwa ni chini ya asilimia 20 ya wananchi wote wanaotumia umeme huo wa Tanesco.
Hata hivyo, wasiwasi wetu ni kuwa, kutungwa kwa sheria hiyo mpya bila kuruhusu ushindani haitakuwa na maana yoyote, badala yake itaendeleza mfumo wa mashirika ya umma na idara za Serikali kuendelea kuwa wadeni wakubwa wa shirika hilo.
Tunapenda kuiona sheria mpya ikiwabana wezi wa umeme na kuwashughulikia kama ilivyo kwa wezi wengine, kwani wizi na ubadhirifu ni kosa la jinai.
Ni kwa msingi huo tunashauri Sheria ya Umeme, Namba 10 ya Mwaka 2008 ifanyiwe marekebisho ili iondoe mazingira yanayoruhusu ukiritimba, kwa maana ya kutoa uhuru kwa wazalishaji wadogo wa umeme kuuza nishati hiyo kwenye soko huria badala ya Tanesco pekee. Tunashauri pia miradi iliyo chini ya Wakala wa Umeme Vijijini (Rea), isilazimishwe kuingizwa Tanesco ili gharama za umeme zisiendelee kupaa.
Muundo huo kwa miongo mingi ndiyo umekuwa chanzo au sababu ya urasimu, umangimeza na hata wizi usio na kipimo ambao umelididimiza shirika hilo na kuwa tegemezi kwa Serikali. Tunafahamu kuwa, Tanesco ilianzishwa kisheria kwa majukumu ya msingi ya kufua, kusambaza na kuuza umeme kutokana na mahitaji yaliyokuwapo wakati ule. Hivi sasa mambo yamebadilika kutokana na mahitaji ya nishati hiyo kuongezeka maradufu. Hivyo, majukumu matatu ya msingi ya Tanesco hayana budi kutenganishwa.
Tunashauri sheria mpya itungwe, iruhusu ushindani kama ambavyo imefanyika kwenye sekta nyingine, ikiwamo ya mawasiliano. Tunadhani kwamba ushindani na mafanikio yanayopatikana kwenye kampuni za simu ukipelekwa Tanesco utasaidia kuwapa wananchi huduma nzuri na hatimaye kurejesha imani kwa shirika hilo.
Licha ya kushusha gharama, ushindani pia utaongeza idadi ya wateja kutoka idadi ya sasa ambayo tunaambiwa ni chini ya asilimia 20 ya wananchi wote wanaotumia umeme huo wa Tanesco.
Hata hivyo, wasiwasi wetu ni kuwa, kutungwa kwa sheria hiyo mpya bila kuruhusu ushindani haitakuwa na maana yoyote, badala yake itaendeleza mfumo wa mashirika ya umma na idara za Serikali kuendelea kuwa wadeni wakubwa wa shirika hilo.
Tunapenda kuiona sheria mpya ikiwabana wezi wa umeme na kuwashughulikia kama ilivyo kwa wezi wengine, kwani wizi na ubadhirifu ni kosa la jinai.
Ni kwa msingi huo tunashauri Sheria ya Umeme, Namba 10 ya Mwaka 2008 ifanyiwe marekebisho ili iondoe mazingira yanayoruhusu ukiritimba, kwa maana ya kutoa uhuru kwa wazalishaji wadogo wa umeme kuuza nishati hiyo kwenye soko huria badala ya Tanesco pekee. Tunashauri pia miradi iliyo chini ya Wakala wa Umeme Vijijini (Rea), isilazimishwe kuingizwa Tanesco ili gharama za umeme zisiendelee kupaa.
